سید مجتبی آقا بزرگ علوی، مشهور به بزرگ علوی، در ۱۳ بهمن ۱۲۸۲ هجری شمسی (۲ فوریه ۱۹۰۴ میلادی) در محله چاله‌میدان تهران چشم به جهان گشود.
خانواده او از طبقه‌ای فرهنگی و مشروطه‌خواه بود. پدربزرگش، سید محمد صراف، از نمایندگان دوره اول مجلس شورای ملی و پدرش، سید ابوالحسن علوی، از فعالان سیاسی، روزنامه‌نگاران و طرفداران سرسخت مشروطیت به شمار می‌آمد.
علوی در چنین محیطی با اندیشه‌های نو و آرمان‌های آزادی‌خواهانه آشنا شد.

تحصیلات و آغاز کار
در سال ۱۳۰۱ شمسی، علوی به همراه برادرش برای ادامه تحصیل به آلمان رفت. او در دانشگاه مونیخ به تحصیل علوم تربیتی و روان‌شناسی پرداخت.
اقامت در اروپا، او را با جریان‌های نوین فلسفی، اجتماعی و ادبی آشنا ساخت. پس از بازگشت به ایران، در دبیرستان‌های شیراز و تهران به تدریس زبان آلمانی پرداخت و هم‌زمان در فعالیت‌های فرهنگی مشارکت داشت.

فعالیت سیاسی و پرونده ۵۳ نفر
آشنایی با دکتر تقی ارانی و ورود به حلقه روشنفکران چپ‌گرا، مسیر زندگی علوی را تغییر داد.
او از نویسندگان و گردانندگان مجله دنیا بود و با اندیشه‌های سوسیالیستی و نقد ساختارهای سیاسی و اجتماعی همراه شد.
در سال ۱۳۱۶، در جریان پرونده معروف به «۵۳ نفر»، به اتهام فعالیت کمونیستی دستگیر و به هفت سال حبس محکوم شد.
سال‌های زندان، تجربه‌ای عمیق و تعیین‌کننده برای علوی بود و بعدها الهام‌بخش آثار مشهوری مانند پنجاه و سه نفر و ورق‌پاره‌های زندان گردید.

آثار و سبک ادبی
پس از آزادی در سال ۱۳۲۰، علوی فعالیت ادبی خود را گسترش داد. او نخستین مجموعه داستان خود با نام چمدان را منتشر کرد که مضامین روانکاوانه و اجتماعی داشت.
شاهکار او، رمان چشم‌هایش، در سال ۱۳۳۱ منتشر شد و به سرعت جایگاهی ویژه در ادبیات معاصر ایران یافت. این اثر با نگاهی انتقادی به جامعه و استفاده از ساختار روایی چندلایه، داستانی عاشقانه را با فضایی سیاسی پیوند می‌زند.
دیگر آثار او شامل گیله‌مرد، سالاری‌ها و میرزا است که هر یک به نوعی بازتابی از دغدغه‌های اجتماعی و انسانی نویسنده محسوب می‌شوند.

تبعید و فعالیت‌های علمی
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، علوی به آلمان شرقی مهاجرت کرد و در دانشگاه هومبولت برلین به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت.
او همچنین در تهیه فرهنگ‌نامه فارسی–آلمانی مشارکت داشت و ارتباط خود را با محافل فرهنگی ایرانیان خارج از کشور حفظ کرد.

بازگشت‌ها و درگذشت
علوی پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ چند بار به ایران سفر کرد، اما اقامت دائمی را برنگزید.
سرانجام در ۲۸ بهمن ۱۳۷۵ (۱۸ فوریه ۱۹۹۷) در برلین درگذشت و بنا بر وصیتش با آیین سنتی شیعه به خاک سپرده شد.

بیشتر بخوانید (کتاب‌شناسی)
- چمدان (۱۳۲۰)
- پنجاه و سه نفر (۱۳۲۲)
- ورق‌پاره‌های زندان (۱۳۲۳)
- چشم‌هایش (۱۳۳۱)
- گیله‌مرد (۱۳۲۴)
- سالاری‌ها (۱۳۶۱)
- میرزا (۱۳۶۴)

میراث
میراث ادبی بزرگ علوی تلفیقی از تجربه‌های زیسته، نگاه انتقادی به جامعه و نگاهی انسان‌دوستانه است.
آثار او، به‌ویژه نوشته‌هایی که بر اساس تجربه‌های زندان شکل گرفته‌اند، همچنان در ادبیات معاصر ایران جایگاهی مهم دارند و الهام‌بخش نسل‌های بعدی نویسندگان هستند.

نویسنده مقاله فوق وبسایت نویسندگان ایرانی است، که در جهت ارتقاء فرهنگ و کمک به جامعه دوست داران و علاقمندان این پایگاه را راه اندازی و اداره میکند، لذت در جهت همکاری میتوانید با ما از طریق ایمیل مکاتبه نمایید.